سلطه شیطان (قرآن)بنا به آیات قرآن کریم، شیطان بر افراد و گروه‌هایی سطله دارد. در این مقاله آیات مرتبط با سلطه شیطان معرفی می‌شوند. ۱ - سلطه بر مشرکاناستيلاى شیطان بر فرمانبران از او و مشرکان: ... مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ. ۲ - سلطه بر منافقانمنافقان، تحت استيلا و اختيار شيطان: اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ ... آيه، درباره منافقان است. ۳ - نتیجه سلطه شیطانسلطه شيطان بر انسان، مايه خسران و زیان: اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ. ۴ - زمينه‌هاى سلطه شيطان۴.۱ - آرزوى شيطانىپذيرش آرزوی شیطانی، زمينه تسلّط شيطان بر انسان: وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ ... «فليبتّكنّ» نشان‌دهنده سلطه يافتن بر كسانى است كه آرزوى القا شده از سوى شيطان را پذيرفته‌اند. ۴.۲ - اطاعت از شيطاناطاعت از شیطان و پذيرش ولایت او، مايه سلطه و سيطره او بر انسان: ۱. وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي .... ۲. فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ .... ۴.۳ - شرکشرک، زمينه‌ساز سلطه و سيطره شيطان بر انسان: ... فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ. ۴.۴ - گناهلغزش (فرار از كارزار) برخى مجاهدان، زمينه سلطه شيطان بر ايشان: إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما كَسَبُوا ... اين آيه درباره جنگ احُد است. امام خمینی معتقد است شیطان دشمن انسان است و سوگند یاد کرده که انسان را گمراه کند (قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَاُغْوِیَنَّهُمْ اَجْمَعِینَ اِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ) شیطان یک استاد ماهری است که هرکسی را با مذاق خود او از مقصد بازمی‌دارد. [۱۶]
خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۹۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
ایشان، در آثار اخلاقی خود به راه‌های مختلف نفوذ شیطان اشاره کرده است. امام خمینی تاکید بر ضرورت شناخت راه‌های نفوذ شیطان را ازآن‌رو می‌داند که انسان، با عدم آگاهی از شیطان و نقشه‌های او، در دام وی می‌افتد و از سعادت ابدی محروم می‌ماند و در نهایت به شقاوت ابدی گرفتار می‌شود. ایشان، با دقیق و پیچیده دانستن راه‌های نفوذ شیطان، دوستی دنیا، ظواهر آن و دوستی نفس را از اموری می‌شمارد که موجب سلطه شیطان بر انسان و ازبین‌رفتن ایمان می‌شود. همچنین ابتلای انسان به آلودگی‌های روحی، مانند حب دنیا و شئون آن، انانیت و خودخواهی، موجب سقوط از مقام قرب پروردگار و سلطه شیطان بر اعضا و جوارح او می‌شود. به اعتقاد امام خمینی القای شیطانی که از راه‌های نفوذ شیطان است، منشا تخیلات باطله و اوهام خبیثه است، به‌گونه‌ای که عزم و اراده انسان تابع آنها می‌شود و تمام اعمال قلبی و جوارحی او از سنخ اعمال شیطانی می‌گردد و در نهایت سبب شقاوت و بدبختی انسان می‌شود. همچنین به اعتقاد امام خمینی غوطه‌ور شدن در دنیا و هوس‌های دنیوی و توجه به عالم طبیعت را سبب القائات شیطانی بر نفس آدمی می‌داند ازاین‌رو امام خمینی یاس و ناامیدی را از جنود شیطان و غرور را از دام‌های او معرفی می‌کند. به اعتقاد ایشان، نفوذ و سلطه شیطان دفعی و یکباره نیست؛ بلکه شیطان به‌تدریج انسان را به گمراهی می‌کشاند و با آمیختن حق و باطل افراد را با عنوان اطاعت الهی فریب می‌دهد؛ لذا ازآنجاکه گستره وسوسه‌های شیطان تا آخر عمر ادامه دارد، لازم است همیشه انسان مراقب وسوسه‌ها و حیله‌های او باشد. [۲۶]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۵۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۵ - محدوده سلطه شيطان••• محدوديّت سلطه شيطان و ناتوانى او، از اجبار انسانها بر گمراهی: وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ... نفى سلطه در اينجا به معناى عدم توانايى بر اجباراست، ازاين‌رو با آياتى كه بر سلطه شيطان بر انسانها دلالت مى‌كند، منافات ندارد. ••• ناتوانی شيطان، از هرگونه سلطه‌گرى بر مؤمنان و متوکلان به خدا: ... فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ. ۶ - موانع سلطه شيطان۶.۱ - ايمان به خداایمان به خدا، مانع نفوذ و سلطه شيطان بر آدم: ... مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا .... ۶.۲ - توكّلتوکّل بر خدا، مانع مسلّط شدن شيطان بر انسان: ... مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ. ۷ - عناوین مرتبطسلطه ابلیس (قرآن) ولایت شیطان (قرآن) ۸ - پانویس۹ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۸، ص۱۴۳، برگرفته از مقاله «سلطه شیطان». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |